Nitelikli Hırsızlık (Hukuki Boyutları ve Uygulama Örnekleri)
NİTELİKLİ HIRSIZLIĞIN 1. FIKRA HÜKÜMLERİ
Kamu Kurum ve İbadet Yerlerinde İşlenen Hırsızlık
Hırsızlık suçunun, kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında işlenmesi 142/1.a bendinde düzenlenmiştir. Kamu kurum ve kuruluşları tabirinden devletin yasama, yürütme ve yargı faaliyetlerinin yapıldığı il, belediye ve köylerin içine girdiği mahalli idarelerle, kitleyi kapsayacak şekilde devlet aynı şeyin anlaşılması gerekir. Nitelikli halin uygulanması için eşyanın kamu kurum ve kuruluşlarına ait bir yerde olması gerekir.
Bu bentte hırsızlığa konu olan malın kime ait olduğunun bir önemi yoktur. Bu taşınır malın kamu kurum ve kuruluşlarında ve ibadete ayrılmış yerlerden çalınması yeterlidir.
Kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında da bu bent uygulanacaktır. Mutlaka suça konu eşyanın kamu kurumları kuruluşlarına veya ibadethaneye ait olması gerekmez. Kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşyanın da bulunduğu yerin suçun oluşumu açısından bir önemi yoktur. Örneğin hastanede hastaların telefon ve çantalarını çalınması, kamu kurumları okul, hastane gibi. Ancak eklentileri sayılmamıştır. Suçun eklenti işlenmesi halinde TCK 142/1.h olur.
Su hırsızlığı (köyler özel bir yasaya tabidir), Tedaş ve Telekom’a ait telefon kabloları, yollardaki levhalar, bu bent kapsamında değerlendirilebilirken, Çeşme, köprü, yol, kilise, havra, cemevi veya tarikat evleri bu madde kapsamına girmez.
Toplu Taşıma Araçları ve Ulaşım Noktalarında Hırsızlık
Hırsızlık suçunun halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında işlenmesi 142/1.c bendinde düzenlenmiştir. Taşıma araçlarının içerisinde bulunan yolcuya veya personele ait olan eşya hakkında yahut toplu taşıma araçlarına ait istasyonlarında bulunan eşyalar hakkında hırsızlık suçu işlenir ise bu madde ile cezalandırılmalıdır. Metro durakları, dolmuş veya otobüs durakları, taksi durakları (güzergahı belliyse) bu kapsamdadır.
d) Doğal Afet ve Sosyal Olaylardan Yararlanma
Hırsızlık suçunun doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak işlenmesi 142/1.d bendinde düzenlenmiş olup, bu eşyalara örnek olarak gemilerde cankurtaran yelekleri, filikalar, paratonerler, sel baskınlarının önlenmesi için yapılmış duvar taşları, kapaklar, yangın hortumu, deniz fenerleri, yangın ihbar telefonları, felaket veya tehlike için hazırlanmış yiyecek ve içecekler, battaniye, çadır, ilaç ve aydınlatma gereçleri verilebilir. Bu nitelikli halin uygulanması için önemli olan eşyanın bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebilecek zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanmış olup olmadığıdır. Açıkta veya bina içerisinde olup olmadığı önemli olmadığı gibi sürekli veya geçici olarak hazırlanmış olup olmamasının da yoktur. Eşyanın başkasına ait olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır.
e) Adet veya Tahsis Veya Kullanımları Gereği Açıkta Bırakılmış Eşya Hakkında Hırsızlık,
Hırsızlık suçunun adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında işlenmesi halinde 142/1.e bendi uygulanır. Bentte belirtilen suçun oluşabilmesi için genel olarak suça konu eşyanın adet olduğu üzere dışarıda açıkta bırakılan eşyalardan olması veya tahsis edildiği iş gereği açıkta bulunması ya da kullanımları gereği açıkta bırakılması gerekmektedir. Bu tür eşyaların kullanımları gereği dışarıda bırakıldıkları için kolaylıkla çalınabilmeleri mümkündür. Bu nedenle nitelikli hırsızlık kapsamına alınmıştır. Örnek olarak, tarlada hasat zamanında işlenen ve bırakın tarım ürünleri, su motorları, köten, dışarıda bırakan tarım aletleri, hasat harman zamanı bırakılan bu zeytin, elma, patates vs.
NİTELİKLİ HIRSIZLIĞIN 2. FIKRA HÜKÜMLERİ.
a) Kişinin Malını Koruyamayacak Durumda Olmasından veya Ölmesinden Yararlanarak Hırsızlık
Hırsızlık suçunun kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak, işlenmesi 142/2.a bendinde düzenlenmiştir. Kişinin malını koruyamayacak durumlarda, örneğin; bir trafik kazası sonucu şoka girmiş kişinin malı hakkında, felçli kişinin malı hakkında, Sara nöbeti geçiren kişinin malı hakkında ve benzeri gibi durumlarda kişilerin bu hallerinden yararlanılarak işlenmesi halinde uygulanır. Ölmüş kişinin eşyasının alınmaz, fail mağdurun kendisini koruyamayacak duruma getirmiş ise bu durumda hırsızlık değil yağma suçu oluşabilecektir. Beden bakımından kendini savunamayacak durumda olma hali kanunda tarif edilmemiştir. Hakim her somut olayda mağdurun zikredilen durumda olup olmadığını değerlendirecek gerekirse bu konuda uzman bir bilirkişiden rapor alacaktır. Beden ve ruh bakımından kendisini savunamayacak duruma örnek olarak ise organ veya duyularından birinin eksik olması, yaş küçüklüğü, hareketleri kısıtlayacak hale gelmiş hamilelik, aşırı yaşlılık ve zeka geriliği gibi akıl hastalığı gösterilebilir.
b) Elde veya Üstte Taşınan Eşyayı Çekip Almak Suretiyle ya da Özel Beceriyle Hırsızlık
Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle ile hırsızlık suçu 142/2.b bendinde düzenlenmiştir. Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak halk arasında kapkaç olarak isimlenmektedir. Bu suça örnek olarak; Yolda yürümekte olan şikayetçi motosikletle yaklaşıp boynundaki kolyeyi çalması, yolda yürümekte olan yakınanın arkasından gelerek aniden elinde bulunan cüzdanı alıp kaçması, kalabalığın arasında caddede yürümekte olan mağdura soru sorduktan sonra onun omzundaki çantasını alarak kaçması, Ancak yerden aldığı veya eline aldıktan sonra çeker giderse bu bent kapsamında değerlendirilemez Suça konu eşyanın bedenle ilintili olması gereklidir.
Özel beceri ve yankesicilik; hissettirmeden almakta buraya girer. Ancak apartmanın beşinci katına su borusundan tırmanma ya da damdan dama atlama, merdiven dayama halinde bu bent kapsamına girmez. Fakat bu maddedeki şahsi çeviklik 765 sayılı yasadaki şahsi çeviklikten daha dar kapsamlıdır. Sadece elde, üste taşınan eşya hakkında hırsızlık suçundan söz konusudur 765 sayılı yasadaki şahsi çeviklik hali ise, her türlü hırsızlık durumunda geçerliydi. Uyuyan kişinin üzerinden eşyasının alınması bu bende girmez.
c) Doğal Bir Afetin veya Sosyal Olayların Meydana Getirdiği Korku veya Kargaşadan Yararlanarak Hırsızlık
Hırsızlık suçunun doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak, işlenmesi hali 142/2.c bendinde düzenlenmiştir. Deprem, sel baskını, yangın, tsunami gibi doğal afetlerden sonra insanlar öncelikle canlarının derdine düştüklerinden eşyalar üzerindeki hakimiyetleri zayıflamakta veya tümden yitirilmektedir. Bu gibi durumlarda fail mağdurun içinde bulunduğu hırsızlığı kolaylaştıran halden yararlanmaktadır. Bu maddenin amacı doğal afetler sonucu ortada kalan eşyaları çalmaya yönelik dürtüleri zayıflatmaktır.
d) Haksız Yere Elde Bulundurulan veya Taklit Anahtarla ya da Diğer Bir Aletle Kilit Açmak veya Kilitlenmesini Engellemek Suretiyle Hırsızlık
Hırsızlık suçunun haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak veya kilitlenmesini engellemek suretiyle işlenmesi 142/2.d bendinde düzenlenmiştir. Kilit kısmından açılmalıdır, Zorlama, kırma, halinde bu bent kapsamına girmez. Anahtarı ya da saire aletin kiliti açması gerekir. Yoksa örneğin kapıyı kilitlemeden çekip gitti, fail kapı aralığından film kartını soktu kilitlerini iterek açması halinde bu bent kapsamında değerlendirilmez. Haksız yere elde bulundurulan anahtar, sahibinin rızası ve haberi olmadan herhangi bir şekilde ele geçiren anahtardır. Sahibine ait anahtarı çalmak veya geri vermek üzere aldığı anahtarı iade etmemek buna örnek gösterilebilir. Anahtarın kapı üzerinde unutulmaması ya da sanığın anahtarın konulduğu yeri görmemesi gerekir. Şayet saklarken görmüşse bu bent uygulanmaz. Anahtarın keşif yapmadan yan tarafta açıkta herhangi bir arama yapmadan bulabiliyorsa bu bent uygulanmaz. Kapı camından görünen anahtarı almak için kapı camını kırıp, alınan anahtarla kapıyı açarsa bu bent kapsamında değerlendirilebilir. AVM yakınında kurduğu sistemle otoların kilitlenmesini engelleyen failin eylemi de bu bent kapsamına girer.
Taklit anahtarla ya da diğer bir alet ekleyip açmak sarı-işlenilmesi, kilit taklit anahtar veya tornavida, maymuncuk, bohçacı kadınların çay kaşığı vs gibi aletlerle açılarak işlenmesi halinde de bu bent kapsamına girer. Kilidin hırsızlık suçunu işlemek amacıyla veya hırsızlığa konu olan malları taşımak için açılması gerekir. Kilidin muhkem olup olmadığı suçun oluşumuna bir önemi yoktur. Kilidin vasıtasız olarak açılmaması şarttır. Ancak anahtar taklit anahtar, anahtar veya bir aletle açılmalıdır. Kilidin üzerinde duran anahtarla yahutta çalınan eşyanın herhangi bir aletle yerinden sökülmesi halinde bu bent uygulanmayacaktır.
Fail eve kapıyı kırıp girerek çekmeceden bulduğu anahtarla çelik kasayı açarsa bu bent kapsamına girer.
Yakınanın konutuna açık balkon kapısından girip odada bulunan telefonu, kol saatini ve Otomobile ait anahtar aldıktan sonra dışarı çıkan sanığın sokakta park halinde bulunan yakınına ait otomobilin kapısını da haksız ele geçirdiği anahtarla açıp çaldığının anlaşılması karşısında eyleminin bir bütün halinde TCK’nın 140/2.d maddesine uyan suç oluşturduğu gözetilmeden iki ayrı hırsızlık suçundan hüküm kurmak suretiyle yazılı biçimde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.(Yargıtay 6CD 11.07.2007 T 2017/141E, 2007/8954 K)
e) Bilişim Sistemlerinin Kullanılması Suretiyle Hırsızlık
Hırsızlık suçunun bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle işlenmesi halinde 142/2.e bendi uygulanır. Sanığın internet bankacılığı hizmetinden yararlanan yakınanın şifresini elde ederek hesap bilgilerine ulaştıktan sonra Garanti bankasında bulunan hesabındaki 5800 TL’yi oluşturduğunu sahte kimlikle havale etmesi eyleminde sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme söz konusu olmadığından bu bent kapsamında değerlendirilmelidir.
f) Tanınmamak İçin Tedbir Alarak veya Yetkisi Olmadığı Halde Resmi Sıfat Takınarak Hırsızlık
Hırsızlık suçunun tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak, işlenmesi halinde 142/2.f bendindeki suç oluşur. Bu bentteki suçun oluşabilmesi için failin maske, takma bıyık, takma sakal takarak veya çeşitli şekillerde yüzünü boyayarak, değişik kıyafetler giyerek, suçu işlenmesi gerekmektedir. Failin mağdur tarafından tanınması halinde de yine bu fıkra hükmü uygulanacaktır. Yani failin tanınmaması şart değildir. Failin resmi sıfatı olmamasına rağmen resmi bir sıfat takınarak mağdurda böyle bir sıfatı olduğu kanaati uyandırarak hırsızlık suçunu işlemesi halinde de maddedeki suç oluşur. Eğer faili gerçekten memur ise bu fıkra hükümleri uygulanmaz. Örneğin belediye yardım görevlisiyim diyerek mağdurun yüzüğünün alınması gibi kaba basit bir yalan varsa dolandırıcılık değil bu bentteki suç oluşur.
g) Büyük Veya Küçük Baş Hayvan Hakkında Hırsızlık
Hırsızlık suçunun büyük veya küçükbaş hayvan hakkında işlenmesi halinde 142/2.g bendi uygulanır. Bentte yapılan değişiklikten sonra hayvanların çoban nezaretinde, barınak ve sürüde olması şartları kaldırılmıştır. Büyükbaş hayvanlar deve, at, aygır, katır, eşek, manda, sığır ve bunların yavrularıdır. Küçükbaş hayvanlar ise koyun ve keçidir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan tanımına girmeyen tavuk, horoz, ördek, kaz, güvercin, fare, köpek, kedi, papağan bu bent kapsamında değerlendirilmez.
h) Herkesin Girebileceği Bir Yerde Bırakılmakla Birlikte Kilitlenmek Suretiyle ya da Bina veya Eklentileri İçinde Muhafaza Altına Alınmış Olan Eşya Hakkında Hırsızlık
Hırsızlık suçunun herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında, işleme hali 142/2.h bendinde düzenlenmiştir. Bu bentte iki nitelikli hale yer verilmiştir. Bunlardan birisi herkesin gelebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilit altına alınmış eşya hakkında hırsızlıktır. Bu nitelikli hale örnek olarak; evin önünde sokakta kapıları kilitli aracın kapısını sert bir cisimle zorla açıp yada camını kırıp içinde bulunan teybin alınması ya da kilitli otomobil içinden (özel ya da otoya ait eşya fark etmez) eşya çalınması, düz kontakla aracın kendini çalma, dükkanın önündeki yola konulmuş kilitli dolap içinden dondurma çalma, yolun kenarında sabit bir noktaya kilitlenmiş bisiklet veya motosikleti çalma, yola kilitle bağlanmış köpeği çalma, ATM cihazının bulunduğu kulübünden kapısını veya camını kırarak burada bulunan cihazın muhafazasının kırılması suretiyle para çalma gösterilebilir.
Kahvehaneler, mağazalar, marketler de bina vasfında olduğundan herkes rahatça girip çıksa da bu bende uyar.
Bu bent kapsamına giren diğer nitelikli hal ise bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış eşya hakkındaki hırsızlıkta binanın içine girmek şart değildir. Dışarıdan el veya eşya uzatarak da yapılan hırsızlık bu kapsamdadır.
Bina başkasının girme hakkı olmadığı, başkalarının girmesine izin verilmediğini gösterecek biçimde dış dünyadan ayrılmış yanları muhkem, yapı malzemesi ile örülmüş, üstü kapalı, sabit ya da taşınır yapılardır. Örneğin; çadır bina değildir. Eklenti ise; binaya bağlı olan ve onunla birlikte fonksiyon icra eden yerdir. 765 sayılı TCK’nın 191/4 maddesinde müştemilatın açıkça duvarla çevrili olması gerektiğini belirtmişti. Ama yeni kanunda ki bu bentte sadece eklenti denilerek müştemilatının anlamı daha da genişletilmiştir.
NİTELİKLİ HIRSIZLIĞIN 3. FIKRA HÜKMÜ.
3-) Suçun, Sıvı veya Gaz Hâlindeki Enerji Hakkında ve Bunların Nakline, İşlenmesine veya Depolanmasına Ait Tesislerde İşlenmesi Halinde,
Hırsızlık suçunun sıvı veya gaz hâlindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi halinde 142/3 fıkra uygulanacaktır. Bu fıkra da sıvı ve gaz şeklindeki boru hatları taşınan ve depolanabilen doğal gaz ile petrol hakkında boru hatlarında veya nakline işlenmesine depolanmasına yarayan yerlerden işlenmesi yaptırım kapsamına alınmıştır. Hırsızlık suçu işlenirken boru hatlarına zarar verilmiş ise faile ayrıca bu zarardan dolayı da ceza verilecektir.
Bu Fiilin Bir Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi Halinde
Fıkranın son cümlesinde sıvı ve gaz halindeki enerjiden örgütün faaliyeti çerçevesinde suç işlenmesi halinde faile verilecek ceza ağırlaştırılmıştır. Maddedeki örgüt deyiminden 5237 sayılı kanunun 220/1 maddesi uyarınca amaçlanan suçları işlemek için ve elverişli olmak koşulu ile en az üç kişinin bir araya gelmesidir.
